از آنجا که سازمان‌های آموزشی نقش گسترده و مهمی در توسعه و بالندگی جوامع دارند؛ از این رو خود باید همواره حرکت رو به رشد داشته باشند. یکی از عوامل تأثیرگذار بر این امر، ارزیابی عملکرد می‌باشد. با توجه به اهمیت سازمان‌های آموزشی و همینطور نیاز آنها به الگوهای بومی (اسلامی-ایرانی) لذا موضوع پژوهش‌حاضر، الگوهای ارزیابی عملکرد در سازمان‌‌های آموزشی براساس آموزه‌های اسلامی است.

پژوهش حاضر در راستای رسیدن به اهداف ذیل انجام شده است:

• شناسایی مؤلفه‌های ارزیابی عملکرد در سازمان‌های آموزشی بر‌اساس آموزه‌های اسلامی
• ‌شناسایی نقاط اشتراک و افتراق مؤلفه‌های ارزیابی عملکرد بر‌اساس آموزه‌های اسلامی و علم مدیریت

روش انجام تحقیق، توصیفی تحلیلی بوده است که شامل روش تحلیل محتوا و کمی می‌باشد.

جامعه آماری در بخش تحلیل محتوا، قرآن‌کریم و کتب معتبر روایی بوده و در بخش کمی شامل متخصصین علوم دینی و متخصصین علوم تربیتی و مدیریتی بوده است و نمونه آماری به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده است که در بخش آیات و روایات آن دسته از آیات و روایات بوده که با موضوع ارتباط داشته‌اند و در بخش کمی نیز شامل ۱۵ نفر از متخصصین علوم دینی، تربیتی و مدیریتی بوده است. در بخش کمی، پس از استخراج مؤلفه‌های ارزیابی‌عملکرد از آیات و روایات توسط پژوهشگر، به منظور تأیید تناسب مؤلفه‌ها با اهداف پژوهش، از پرسشنامه ای محقق ساخته استفاده شد که در اختیار متخصصین قرار گرفت و از طریق روش آلفای کرونباخ، ضریب پایایی نظر متخصصین ۹۱/۰ محاسبه شد.

سپس از آزمون فریدمن برای توصیف و تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده، استفاده شد.

نتایج به دست آمده از پژوهش عبارت است از:

• ‌‌‌ مؤلفه‌های ارزیابی عملکرد بر‌اساس آموزه‌های اسلامی عبارتند از: الف) قاعده رحمت، شناخت موقعیت و ترغیب به اصلاح و بهبود آنکه ذیل فلسفه و اهداف ارزیابی قرار می‌گیرد، ب) درک ضرورت و بسترسازی جهت پذیرش ارزیابی که ذیل پیش زمینه‌های ارزیابی قرار می‌گیرد، و ج) حق‌مداری، هدایت‌گری، تقویت رفتار صحیح در موقعیت (تقوی)، خودارزیابی، اخلاق‌مداری، فراگیری و شمول که ذیل اصول ارزیابی قرار می‌گیرند.
• ‌‌‌‌‌‌به طور کلی مفهوم ارزیابی عملکرد در دیدگاه غربی غالباً یک مفهوم مدیریتیِ دنیوی (سکولار و عرفی) است (معنویت و اخلاق در غرب وجود دارد ولی جنبه دینی و الهی ندارد)؛ در حالیکه ارزیابی عملکرد در فرهنگ اسلامی معطوف به دین، وحی و امر قدسی است که دربردارنده ساحت دنیوی نیز می‌باشد. به طور مثال، از مهمترین عوامل مؤثر بر اعتلای ارزیابی عملکرد در دیدگاه اسلام، می‌توان به بحث تقوی در ارزیابی و خودارزیابی اشاره نمود که توسط خود آدمی، در موقعیت‌های فردی و اجتماعی گوناگون، انجام می‌شود. در‌واقع با توجه به محضریت همیشگی عالم در برابر خدا و با نگاه به آخرت و موقعیت پاسخگویی در برابر خداوند، دقت در محاسبه و ارزیابی افزایش می‌یابد.

کلمات کلیدی:

ارزیابی عملکرد، سازمان‌های آموزشی، آموزه‌های اسلامی، فلسفه و هدف ارزیابی، پیش‌زمینه‌های ارزیابی، اصول ارزیابی.