پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی رهبری حکمت‌محور از منظر آموزه‌های اسلامی در مدارس صورت گرفته است. به منظور دستیابی به هدف مذکور، ابتدا مفهوم حکمت با استفاده از روش کتابخانه‌ای از نظر اسلام شناسایی و سپس از طریق روش تحلیل مضمون به طراحی الگوی رهبری حکمت‌محور پرداخته شد و در نهایت پس از تعیین اعتبار نتایج پژوهش، سنجش میزان تناسب وضعیت موجود مدارس با مؤلفه‌های استخراجی، صورت گرفت.

در فاز کیفی پژوهش؛ جامعه آماری پژوهش جهت مفهوم‌شناسی حکمت شامل قرآن کریم با بهره گیری از کتب تفسیری و کتب معتبر روایی و جهت ارائه الگو شامل محققان، مؤسسان، مدیران و معلمان مدارس خاص بود که به روش نمونه‌گیری هدفمند، ۳۰ نفر در پژوهش حاضر شرکت داشتند. ابزار گردآوری اطلاعات در مسیر استخراج مفهوم حکمت، فیش‌برداری بود و در طراحی الگوی رهبری حکمت‌محور از مصاحبه‌های عمیق نیمه ساختاریافته استفاده شد. به منظور سنجش روایی و پایایی از اعتمادپذیری و باورپذیری استفاده شد و تجزیه و تحلیل داده های کیفی به روش تحلیل مضامین صورت گرفت.

یافته‌های پژوهش، در بخش مفهوم شناسی حکمت بیانگر این است که حکمت در اسلام، بینشی است مبتنی بر وحی، هماهنگ با فطرت که با رویکرد پیشگیرانه و ملازم با رشد، بر اساس استدلال عقلانی و در راستای سعادت انسان؛ در فعل آدمی تجلی می یابد و استحکام مطابق با واقع را در تمامی مراحل مورد توجه قرار می‌دهد. لذا حکیم به کسی گفته می‌شود که با بکارگیری علم صحیح، فرایند کارهای خود را به گونه‌ای تدبیر می‌کند که مرحله به مرحله می‌داند چه کاری را در چه جایگاهی و با توجه به چه نتایجی انجام دهد.

براساس این مفهوم و تجزیه و تحلیل مصاحبه‌ها، الگوی رهبری حکمت‌محور از ۴ مؤلفه (عقلانیت وحیانی، استحکام‌بخشی ناظر به واقع، پیشگیری رشدمدار، عملیاتی‌سازی بهنگام) و دو عامل (درون مدرسه‌ای، برون مدرسه‌ای) تشکیل شده است. مؤلفه های استحکام بخشی ناظر به واقع و پیشگیری رشدمدار در مبانی نظری پژوهش مشاهده نشد و سایر مؤلفه ها علاوه بر تأیید نتایج پژوهش‌های انجام شده، در مبانی و زیرمقولات تفاوت‌های بنیادین با آموزه های اسلامی دارند.

در فاز کمی پژوهش و با هدف تعیین اعتبار، جامعه آماری شامل محققان، مؤسسان، مدیران و معلمان مدارس خاص بود که به روش نمونه‌گیری هدفمند، ۳۰ نفر در پژوهش حاضر شرکت داشته‌اند. همچنین به منظور سنجش وضعیت موجود، جامعه آماری شامل معلمان و مدیران مدارس خاص شهر تهران بود که ۴۱ مدرسه و ۹۸۰ نفر به عنوان جامعه در نظر گرفته شد و به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای، در نهایت ۱۵۲ پرسشنامه تکمیل گردید.

ابزار گردآوری اطلاعات به منظور تعیین اعتبار، پرسشنامه محقق ساخته بود که جهت سنجش میزان اهمیت مؤلفه ها و عوامل استخراج شده، استفاده شد و روایی آن از طریق روایی محتوا و پایایی با استفاده از آلفای کرونباخ جهت سنجش مؤلفه ها حدود ۷۵% و به منظور سنجش عوامل مؤثر بر رهبری حکمت‌محور حدود ۸۰% برآورد شده است. همچنین سنجش وضعیت موجود مدارس در الگوی پیشنهادی، از طریق پرسشنامه محقق ساخته دوم صورت گرفت که از روایی محتوا، سازه، همگرایی، تشخیصی توسط نرم افزار PLS استفاده شد و پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ مؤلفه ها و عوامل نیز محاسبه گردید. نتایج بیانگر روایی و پایایی مناسب پرسشنامه بود. همچنین تجزیه و تحلیل داده ها جهت تعیین اعتبار نتایج از طریق آزمون t تک نمونه‌ای با استفاده از نرم افزار SPSS و همچنین به منظور سنجش وضعیت موجود مدارس در الگوی پیشنهادی نیز از طریق آزمون t تک نمونه‌ای با استفاده از نرم افزار SPSS صورت گرفت.

یافته های حاصل از تحلیل داده‌های کمی در بخش تعیین اعتبار، حاکی از آن است که میانگین‌های به دست آمده برای هماهنگی بین مقولات ثانویه استخراجی و نظر اولیه مصاحبه‌شوندگان (در مؤلفه ها و عوامل) معنادار می‌باشد. نتایج آزمون t به منظور سنجش تناسب مدل با وضعیت موجود مدارس نیز دلالت بر هماهنگی بین مقولات ثانویه استخراجی (مؤلفه‌ها و عوامل) و وضعیت موجود مدارس داشتند.

کلیدواژه‌ها: رهبری، حکمت، مدارس، آموزه های اسلامی، رهبری حکمت‌محور