معارف اسلامی و علوم تربیتی

مقدمه

هو الّذی بعَث فی الاُمیینَ رسولاً منهم یَتلوُا علیهِم آیاتِِه و یُزکیِّهم و یعلِّمُهُم الکتابَ و الحِکمة و اِن کانُوا مِن قبلُ لفی ضلالٍ مُبین

به‌یقین دین مبین اسلام در برنامه‌های اعتقادی، اخلاقی، عبادی و اجتماعی خود تربیت متعادل ابعاد متنوع شخصیت آدمی - این شگفت‌ترین مخلوق خداوند- را تا وصول به کمال شایسته، محور قرار داده و جامعیت و کمال این آیین الهی بیش از هر چیز در عنوان تعلیم و تربیت اسلامی جلوه می‌نماید. بر این اساس، درصورتی‌که آیات تربیتی قرآن کریم، روایات و سیره پیامبر^{صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم} و ائمه اطهار^{علیهم‌السلام} و آراء و نظریات متفکران و اندیشمندان اسلامی مورد تدبر و تأمل قرار گیرد، بدون تردید نکات و رهنمود‌‌های تربیتی بسیار ارزشمندی شناسایی می‌شود که حقانیت و اعتبار آن‌ها به‌جای تکیه‌بر معرفت محدود بشری، بر اساس انطباق با تعالیم وحیانی اسلام مشخص می‌گردد.

دانشگاه امام صادق^{علیه‌السلام} واحد خواهران پس از مدت‌ها تلاش و کار علمی و مشورت با صاحب‌نظران دانشگاهی در حوزه‌های مختلف معارف اسلامی و تعلیم و تربیت باهدف زمینه‌سازی جهت فراهم نمودن موجبات رشد و تعالی زنان آگاه و متعهد، همسران توانمند و مادران آینده جامعه اسلامی، برنامه آموزشی دوره کارشناسی معارف اسلامی و علوم تربیتی را ارائه می‌نماید. این برنامه برگرفته‌شده از برنامه و سرفصل دروس دوره کارشناسی بازنگری شده علوم تربیتی مصوب یک‌صد و هفتمین جلسه شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فن‌آوری مورخ ۱۱/ ۸/ ۱۳۹۴ بوده و در تدوین آن با توجه به ماهیت تلفیقی و میان‌رشته‌ای رشته‌های دانشگاه امام صادق^{علیه‌السلام}، دروس معارف اسلامی و زبان‌های خارجی به واحد‌‌های رشته اضافه گردیده است.

برنامه ارائه‌شده مشتمل بر ۱۶۹ واحد در پنج حوزه دروس معارف‌اسلامی و عمومی، زبان‌های خارجی، دروس پایه، دروس تخصصی و دروس اختیاری هست.

۱. ضرورت و اهمیت رشته:

رشته‌ی «معارف اسلامی و علوم تربیتی» در نظام دانشگاهی کشور از چند جهت ضروری است:

الف) نخستین جهت ضرورت، ناشی از نقشی است که به‌طورکلی از علوم تربیتی انتظار می‌رود. علوم تربیتی شاخه‌ای میان‌رشته‌ای است که با بهره‌گیری از یافته‌های علوم مختلف ازجمله روانشناسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد و داده‌های فرهنگی دینی فلسفی، با تأکید بر روش‌های علم و فلسفه و باهدف کاربرد این علوم در تربیت انسان ایجاد گردیده است. نظر به اینکه هویت دینی ما در بافت فرهنگی جامعه آن‌چنان جاری و ساری است که شاکله منحصربه‌فردی از انسان را ترسیم می‌کند، تدوین اصول مبانی اسلامی در بافت رشته‌ای هم چون علوم تربیتی بسیار ضروری به نظر می‌رسد. بدین‌سان با بهره‌گیری از نگرش‌های اسلامی در این زمینه می‌توان نقش تربیتی مطلوب‌تر و کارآمدتر و اصیل‌تری را از این رشته تحصیلی مطالبه نمود.

ب) ضرورت دوم، در ارتباط با نظام معین اجتماعی کنونی کشور ما یعنی جمهوری اسلامی هست. در نظام جمهوری اسلامی که اسلام و آموزه‌های آن در بدنه فرهنگ اجتماعی و نیز در رأس مدیریت و رهبری جامعه، دارای نفوذی عمیق و چشمگیر هست، یک نظام تربیتی سامان‌یافته از جوهره‌های اندیشه اسلامی می‌تواند بنیاد‌‌های ساختار نظام اجتماعی را که بخش کثیری از متولیان آن زنان می‌باشند تقویت و تحکیم نماید. تعامل این دو حوزه مطالعاتی ضمن آشنایی بادانش جدیدی، گستره بیکران اندیشه اسلامی را نیز با یافته‌های علمی آمیخته و ممزوج ساخته و برای فرد مسلمان ملموس‌تر و معنی‌دارتر می‌سازد.

ج) ضرورت دیگر هدایت دختران جوان به حیطه تعلیم و تربیت با نگر ش اسلامی، زمینه بهره‌گیری از نیروی بانوان را در جایگاه خاص خود و در ساختار جامعه اسلامی فراهم می‌سازد؛ و هم‌چنین موجبات رشد و تعالی زنان آگاه، همسران توانمند و مادران آینده جامعه را که مستقیماً متصدی امر تربیت و سازندگی نسل آینده‌ی جامعه می‌باشند، فراهم می‌نماید. با گذر از دوران مدرن و رنگ باختن داعیه برابری زنان با مردان به دلیل غفلت از تنوع جنسیتی هر یک از آن‌ها نظریات تربیتی دین مبین اسلام به این امر معترف می‌باشند که زنان به لحاظ خصوصیات وجودی متفاوت هم چون همدلی، دلسوزی، بردباری و گرایش‌ها عاطفی طرح جدیدی از روابط انسانی را پی‌ریزی می‌کنند که توان رویارویی با خیلی از مسائل را در خود نهفته دارد.

د) جهت بعدی در ضرورت پرداختن به راه‌اندازی این دوره‌ی آموزشی توجه به عنصر برقراری ارتباط با جوامع دیگر است. در عصر کنونی که سهولت برقراری ارتباط بر عمق ارتباطات می‌افزاید، با فراهم نمودن امکان تحصیل در مقاطع بالاتر این رشته، می‌توان قابلیت مواجهه اندیشه تربیتی اسلام را با اندیشه‌های تربیتی معاصر در جوامع بین‌المللی افزایش داد.

۲. اهداف کلی دوره:

زمینه‌سازی برای تربیت کارشناسان متعهد جهت انتقال و گسترش مباحث تربیتی متکی بر اندیشه‌های اسلامی در سطح جامعه با توجه به نقش تربیتی بانوان
زمینه‌سازی برای تربیت کارشناسان علاقه‌مند به ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر باهدف پرداختن به ایجاد ساختار‌‌های جدید نظری وعملی تعلیم و تربیت مبتنی بر اصول اسلامی
فراهم نمودن زمینه‌های رشد و موفقیت زنان از طریق خود‌شناسی بیشتر جهت امکان طراحی و ادامه یک زندگی معقول و منطقی برای خود و خانواده خویش در راستای تحکیم بنیان خانواده
تقویت نگاهی همه‌جانبه نگر به رویکرد تعلیم و تربیت با در نظر گرفتن تمامیت جنبه‌های رشد انسانی ازجمله ابعاد جسمانی، عاطفی، اجتماعی، اخلاقی و شناختی
زمینه‌سازی تربیت پژوهشگران در حوزه‌های نظری و کاربردی علوم تربیتی با توجه به مبانی اسلامی و امکان به‌کارگیری نتایج تحقیقات در حل معضلات موجود در جامعه
تأمین کارشناسان تربیتی متعهد به باور‌‌های اسلامی موردنیاز نهاد‌‌های آموزشی به‌خصوص وزارت آموزش و پرورش باهدف شکوفا نمودن و به فعلیت رساندن استعداد‌‌های نسل نو از طریق ایجاد محیطی سرشار از امنیت و جوی مملو از تفاهم و همدلی
تربیت کارشناسان متعهد آشنا به مسائل تربیتی جهت پیشگیری و حل مشکلات و معضلات تربیتی در سطح خانواده و جامعه
فراهم نمودن زمینه‌های لازم جهت ادامه تحصیل کارشناسان این دوره در مقاطع تحصیلی بالاتر باهدف طرح و دفاع از حقوق و مبانی تربیتی اسلام در عرصه بین‌المللی

۲-۱) اهداف شناختی:

کسب تسلط در دروس پایه و تخصصی ارائه‌شده
آشنایی باارزش‌های اعتقادی و مبانی تربیتی دین اسلام
آشنایی با اهداف تربیتی موجود در حیطه‌های مختلف شناختی، عاطفی و روانی حرکتی نظام آموزش و پرورش
آشنایی با راهکار‌‌های تربیتی دین مبین اسلام و تئوری‌‌های تربیتی معاصر
آشنایی با اولویت‌های مهم پژوهشی سازمان‌ها و مراکز آموزشی
آشنایی با مبانی روان‌شناختی رشد انسان در ابعاد مختلف جسمانی، عاطفی، اجتماعی، اخلاقی و عقلانی - شناختی
آشنایی و به‌کارگیری روش‌های پژوهشی میان رشت‌های به لحاظ بهره‌گیری از توان هر دو حوزه مطالعاتی
شناخت روش‌های پژوهشی کاربردی جهت پاسخگویی به نیاز‌‌های پژوهشی مرتبط با حوزه‌ی تعلیم و تربیت
یادگیری یک‌زبان خارجی در حد کاربرد جهت استفاده از متون علمی و برقراری ارتباط

۲-۲) اهداف گرایشی:

تقویت گرایش به مطالعه متون تربیتی دین اسلام در راستای تحکیم بنیان اعتقادی و گرایش‌های دینی
تقویت نگرش حل مسئله در فرآیند تعلیم و تربیت از طریق کاربرد مباحث شناختی در عرصه عمل
تقویت گرایش به تحقیق و تفحص در متون اسلامی از طریق به‌کارگیری روش‌های جدید و مطالعات میان رشت‌های
افزایش تمایل به رشد استعدادها و قابلیت‌های شخصی از طریق توجه به ظرفیت‌های بالقوه افراد
تقویت نگرش مثبت به ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر رشته و کسب تخصص لازم با توجه به زمینه‌های کاربردی رشته‌ی تحصیلی
افزایش حس همدلی و تفاهم و اعتمادبه‌نفس و نوع‌دوستی نسبت به افراد و مسائل و مشکلات آن‌ها
تقویت گرایش به خود‌شناسی جهت طراحی ایجاد یک زندگی معقول و منطقی
افزایش تمایل به شناخت و بررسی موضوعات مختلف و متنوع پژوهشی در حیطه تعلیم و تربیت
تقویت گرایش به یادگیری حداقل یک‌زبان خارجی در حد کاربرد

۲-۳) اهداف مهارتی:

توانایی تصمیم‌گیری مناسب درزمینه ٔ انتخاب راهکار‌‌های تربیتی
توانایی جمع‌آوری و به‌کارگیری اطلاعات در حوزه‌های نظری و کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی
توانایی انتقال ارزش‌های اعتقادی و مبانی دینی از طریق تدریس و انجام فعالیت‌های آموزشی
توانایی فعالیت در عرصه تبلیغ اندیشه‌های تربیتی اسلام
توانایی مشارکت در برنامه‌ریزی و ساماندهی مسائل تربیتی در مراکز مرتبط با حوزه تعلیم و تربیت

نقش و توانایی فارغ‌التحصیلان

۱-۳ دورنمای تحصیلی: با عنایت به سیاست وزارت علوم مبنی بر تأسیس رشته‌های تحصیلی تلفیقی و میان رشته‌های که بتوانند خلأ موجود بین حوزه‌های تخصصی علوم را درزمینه‌ی پاسخگویی به نیاز‌‌های جامعه برطرف نمایند، دانشگاه امام صادق (^{علیه‌السلام)} نیز با توجه به‌ضرورت برقراری ارتباط سازنده و پویا بین حوزه معارف اسلامی و علوم تربیتی درصدد تأسیس این رشته تحصیلی برآمده است. امید داریم با بهره‌مندی از عنایات الهی و حمایت همه‌جانبه آن وزارت محترم بتوانیم به‌صورت تخصصی‌تر زمینه ادامه تحصیل این کارشناسان را در مقاطع تحصیلی بالاتر فراهم نماییم.

۲-۳ دورنمای شغلی:

ارائه خدمات آموزشی در مدارس، ادارات و سازمان‌‌های وابسته به وزارت آموزش و پرورش اعم از دولتی و غیردولتی
ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره در سازمان‌ها و مراکز آموزشی
تدریس و انجام فعالیت‌های پژوهشی در حوزه معارف اسلامی و علوم تربیتی
تدریس درزمینه ٔ دروس مرتبط با حوزه رشته تحصیلی

۴. طول دوره

دوره کارشناسی معارف اسلامی و علوم تربیتی شامل نه نیمسال تحصیلی (چهار و نیم سال) است و هر دانشجو موظف است ۵۷ واحد دروس معارف‌اسلامی و عمومی، ۲۴ واحد دروس زبان‌های خارجی، ۱۴ واحد دروس پایه، ۶۴ واحد دروس تخصصی و ۱۰ واحد دروس اختیاری طبق برنامه تنظیمی بگذراند.

نوع درس	تعداد واحد
معارف اسلامی و عمومی	۵۷
زبان‌های خارجی	۲۴
پایه	۱۴
تخصصی	۶۴
اختیاری	۱۰
جمع	۱۶۹ (۱۹۹ ساعت) ‌‌‌

‌‌‌‌‌‌‌‌‌

۵. شرایط ورود به دوره

کسانی می‌توانند داوطلب ورود به این دوره شوند که دارای شرایط ذیل باشند:

دارا بودن گواهی‌نامه دیپلم و پذیرش در آزمون سراسری سازمان سنجش
پذیرفته شدن در مصاحبه علمی- عقیدتی دانشگاه امام صادق^{علیه‌السلام}

‌‌‌‌‌‌‌‌