هدف: دستیابی به نگاهی جامع از حقوق افراد دارای معلولیت می‌تواند از اینکه به علت عدم آگاهی و نداشتن بینش، آگاهانه و یا ناآگاهانه به حقوق افراد دارای معلولیت تعدی شود جلوگیری کند. هدف این پژوهش در ابتدا بررسی حقوقی است که در نظام حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی برای افراد دارای معلولیت به رسمیت شناخته‌شده است و دارای آثاری بر خانواده بوده و یا مستقیماً به آن مرتبط است و در مرحله‌ی دوم، پس از بررسی حقوق مصرح، بررسی و تبیین چالش‌های تحکیم خانواده‌ی این افراد در این دو عرصه که خود به‌نوعی حاکی از وجود یک خلأ قانونی و یا عدم رسیدگی و عدم تحقق حقوق به رسمیت شناخته‌ی این افراد است و درنهایت تبیین تکالیف و مسؤولیت دولت‌ها در حمایت از افراد دارای معلولیت و خانواده‌ی آن‌ها از اهداف این پژوهش است.

روش‌شناسی پژوهش: این پایان‌نامه به‌صورت کیفی و با تکیه بر اسناد کتابخانه‌ای و همچنین اسناد بین‌المللی منتشرشده موجود در پایگاه رسمی کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد و سازمان بهداشت جهانی، به توصیف و تحلیل حقوق افراد دارای معلولیت و چالش‌های تحکیم خانواده آنان در نظام حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی پرداخته است.

یافته‌ها: یافته‌های این پژوهش نشان داد که حق بر آموزش، اشتغال، مسکن، تشکیل خانواده و فرزند آوری و توان‌بخشی هم در حقوق داخلی ایران، در قانون خاص مرتبط با افراد دارای معلولیت و سایر قوانین، آیین‌نامه‌ها و سیاست‌گذاری‌ها و هم در حوزه‌ی بین‌الملل در کنوانسیون خاص افراد دارای معلولیت و هم سایر اسناد حقوق بشری موردتوجه قرارگرفته است. علی‌رغم تصریح به این حقوق، افراد دارای معلولیت در مرحله‌ی اجرا و استیفای آن‌ها با چالش‌های متعددی در زمینه‌ی مناسب‌سازی محیط و دسترسی، اشتغال و فقر، خشونت و آزار و اذیت، تشکیل خانواده و فرزند آوری و سلامت باروری و جنسی مواجه هستند که در راستای حل چالش‌های موجود تکالیفی بر عهده‌ی دولت قرار داده‌شده است.

نتایج: از پژوهش حاضر می‌توان نتیجه گرفت که میان تضمین حقوق افراد دارای معلولیت و رفع چالش‌های موجود در استیفای این حقوق و تحکیم خانواده و ارتقای کیفیت زندگی این افراد ارتباط مستقیمی وجود دارد. اتخاذ راهکارهایی جهت استیفای کامل حق بر اشتغال و تضمین درآمد، تأمین حمایت و خدمات موجود در جامعه برای فرد دارای معلولیت و مراقبان وی و سیاست‌های پیشگیرانه، مناسب‌سازی محیط اجتماعی و مسکونی، فرهنگ‌سازی در به رسمیت شناختن حق بر ازدواج و تشکیل خانواده و زندگی خانوادگی و تضمین دسترسی به خدمات و امکانات استیفای حق باروری و حقوق جنسی می‌تواند مشکلات معیشتی، فقر، خشونت و آزار و اذیت، انزوای فرد و اعضای خانواده وی و مشکل ازدواج و مسئله سلامت باروری و جنسی آن‌ها را برطرف سازد.

کلیدواژه‌ها: حقوق افراد دارای معلولیت / اشتغال افراد دارای معلولیت / مسکن افراد دارای معلولیت / زنان دارای معلولیت / والدین دارای معلولیت / کودکان دارای معلولیت. ‌‌‌‌