اختلالات روانی، به الگوهای رفتاری یا روانی قابل ملاحظه بالینی اطلاق می‌شود که در یک فرد ظاهر شده و عوارضی چون ناراحتی، ناتوانی، درد و مانند آن را در پی دارد. این اختلالات، مشتمل بر اقسام متعددی‌اند؛ آن‌گونه‌که، انجمن روان‌پزشکی آمریکا، هفده طبقه و در مجموع سیصد و شصت و پنج نوع اختلال روانی را احصاء نموده است. صرفاً برخی از اقسام این اختلالات، در انحلال نکاح مؤثرند؛ مانند بیماری جنون که به عنوان یکی از موجبات فسخ نکاح، در فقه امامیه به فساد و زوال عقل، در قانون به اختلال روانی مؤثر بر قوه اراده و تمییز و در علم روان‌پزشکی به اختلال شدید در واقعیت سنجی تعریف شده است. ملاک‌های تشخیص جنون از نظر فقه امامیه استقرار، عرف و عدم تشخیص اوقات نماز می‌باشد؛ اما در قوانین موضوعه ملاک خاصی برای این بیماری ارائه نشده است. توهم یا هذیان نیز از ملاک‌های تشخیص بیماری جنون در علم روان‌پزشکی است. مهم‌ترین مصادیق جنون، از نظر این علم، اختلال اسکیزوفرنیا و انواع آن، اختلال اسکیزوفرنی فرم، اختلال هذیانی، اختلال خلقی دو قطبی، اختلال شناختی دمانس و … هستند؛ این در حالی است که در قوانین موضوعه، صرفاً به عناوینی کلی چون جنون و اختلالات روانی بسنده شده است. در متون فقهی افزون بر عنوان جنون، احکام بیماری عنن به عنوان یکی از عیوب موجب فسخ نکاح آمده است. از منظر علم روانپزشکی، این عیب، از مصادیق اختلالات روانی است. در نظام حقوقی ایران با تبعیت از آراء فقهای امامیه به نحو کلی و با رعایت شرایطی، جنون از موجبات فسخ نکاح دانسته شده است؛ بدون آن‌که مصادیق و یا ملاک‌های تشخیص آن آورده شود. همچنین در صورت عروض جنون بر زوج، زوجه می‌تواند به استناد ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی درخواست طلاق نموده و یا به استناد شروط سوم و هفتم مندرج در سند نکاحیه، وکالت خود در امر طلاق را اعمال نماید. با وجود این در خصوص موضوع جنون و اختلالات روانی و انحلال نکاح، در قوانین موجود ابهامات و نقایصی وجود دارد؛ از این جمله است ابهام در شرط استقرار جنون و معنی دقیق آن، وضعیت حقوقی شرط چهارم سند نکاحیه از حیث صحت یا بطلان با توجه به اختلاف نظرهای موجود و عدم انطباق آن با احکام عقد وکالت و عدم تصریح به جواز اقدام ولی یا قیم در موارد فسخ یا طلاق از جانب مولی‌علیه؛ با توجه به اهمیت هر یک از این موضوعات، اتخاذ موضع صریح در این خصوص از سوی قانون‌گذار ضروری است.

واژگان کلیدی: جنون، اختلال روانی، انحلال نکاح، فسخ، طلاق، ملاک و مصادیق جنون.

‌‌‌‌